Als een Vichtenaar geconfronteerd wordt met de vraag: "Noem eens een bekende dorpsgenoot?", dan stamelt deze persoon meestal iets in de trend van Prutske of de pastoor. Maar er zijn andere en bekendere. Vichtenaren die over de dorpsgrenzen bekendheid genieten zijn voor velen van ons waarschijnlijk nobele onbekenden, maar stuk voor stuk zijn het de top in hun eigen discipline. Stefaan Roelstraete, beeldhouwer van beroep.

 

Stefaan Roelstraete is een eigenzinnig en zelfstandig kunstenaar die van zijn hobby zijn beroep probeert te maken. Financieel heeft hij daardoor weinig zekerheden, maar dat deert hem niet; het was immers zijn eigen keuze. Hij heeft een enorm uitgebreid oeuvre, maar bereikte gedurende zijn carrière vooral hoogtepunten met monumentale werken, waarvan er onder andere één te bezichtigen is op een rondpunt bij het binnenrijden van Wevelgem. Desondanks is het niet zijn werk dat een zekere bekendheid heeft in Vichte, maar zijn achternaam. Zijn oom was namelijk niemand minder dan de befaamde componist Herman Roelstraete die tevens ereburger van Vichte is. Om zijn oom te gedenken broedt Stefaan ondertussen al een tijdje op een plan...

 

Om met de deur in huis te vallen: Wat zou je willen realiseren?
Wel, ik zou ter nagedachtenis van mijn oom die toch één van de uithangborden van Vichte is een monumentaal windorgel bij de Oude Kerk willen neerpoten. Het zou de bedoeling zijn dat er echt muziek op de orgel gespeeld kan worden.

Direct doen zouden we zeggen!!!
Was het maar zo gemakkelijk… Als je zo’n project op een deftige manier wil realiseren moet je over voldoende geld beschikken en ik kan onmogelijk alles zelf bekostigen. Het is enerzijds de bedoeling dat het een monumentaal werk wordt – groot dus – en daar heb je degelijke materialen voor nodig en anderzijds wil ik echt geluid uit dat orgel krijgen en daar heb ik een professionele orgelbouwer voor nodig. Het is zeker allemaal te realiseren. Ik heb mij al voor al het noodzakelijke geïnformeerd; de plannen liggen klaar, maar het ontbreekt mij aan middelen om het project te bekostigen…

Dat brengt ons direct bij een heikel punt. Hoe overleef je eigenlijk als fulltime kunstenaar?
Wel eigenlijk is alleen kunstenaar zijn niet leefbaar, tenzij je je in het commerciële circuit bevindt. Maar het zijn louter enkelingen die hier toegang tot hebben…

Zoals u?
Nee, ondanks dat ik wel mag zeggen dat ik al iets bewezen heb in mijn carrière. Er bestaat gewoon geen degelijk statuut voor kunstenaars. Het is de laatste jaren gelukkig al ietsjes verbeterd. Men heeft ons nu een werknemersstatuut aangemeten. Dit statuut komt er gewoon op neer dat wanneer je geen opdrachten hebt je mag gaan stempelen. In feite is dit heel omslachtig. Wanneer is een kunstenaar immers niet bezig met zijn werken… Eigenlijk zijn fulltime kunstenaars gewoon min of meer werkloos…

U kunt toch uw werken verkopen?
Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan! De keren dat je iets verkoopt zijn maar zeldzaam. Als je dan nog iets verkoopt, gaat dit meestal via een galerij en die promoten je niet voor niets!!! Ze eigenen zich minstens de helft van de verkoopsprijs toe. Het meeste verdien je nog als je een werk maakt in opdracht van bepaalde mensen of bedrijven.

Kunst is eigenlijk een echte business geworden?
Natuurlijk. Een eerste voorbeeld van de kunst die business geworden is, zijn de astronomische bedragen die voor schilderijen van Van Gogh geboden worden. Hij is gestorven in de grootste armoede en kon geen werk verkopen. Eigenlijk is het een beetje mensonterend voor de oorspronkelijke kunstenaar. Andersom zijn dan bijvoorbeeld Panamarenko, Fabre, Picasso,… Stuk voor stuk goede artiesten, maar zeker al even goede commerçanten. De beste artiesten zijn als het ware de beste commerçanten. Kasseien.

Als de kunstwereld zo’n harde business is waarom doet u het dan?
Het is gewoon een pure obsessie. Ik ben ook enorm gedreven in mijn vak. Het zit gewoon ingebakken in mijn persoonlijkheid. Aan ieder werk heb ik het plezier van het maken. Een andere reden is dat de werken iets van jezelf zijn. Mijn manier laat immers niet toe dat iemand anders het zou kunnen maken. Het zijn geen industriële werken.

Industriële werken?
Daarmee bedoel ik de werkwijze van kunstenaars zoals Jan Fabre. Zij werken een volledig idee uit, maar roepen dan de hulp van een groep die het idee realiseert. Ik daarentegen doe het allemaal zelf.

Bent u altijd een beetje een eenzaat geweest?
Ik zou mijzelf zeker geen eenzaat noemen, maar eerder een autodidact. Ik heb vroeger bijvoorbeeld nooit academie gedaan, maar heb mij in mijn jeugd en beginjaren als kunstenaar altijd beziggehouden met verscheidene kunstvormen. Dat is nu een beetje verminderd, maar ik probeer toch nog altijd wat te experimenteren en nieuwe horizonten te verkennen.

Zijn je ouders belangrijk geweest voor je interesse in beeldhouwen?
Ja natuurlijk!!! Je ideeën worden gevoed door wat je als kind ziet en opvangt. Mijn moeder was ook zeer geïnteresseerd in kunst. Ze had enorm veel boeken over beeldhouwers, schilders,… die ik stuk voor stuk heb verslonden.

Uit welke grote kunstenaars haal je de meeste inspiratie?
Ik keek en kijk enorm op naar de grote beeldhouwers zoals Moore, Jespers, Bracuzzi,… Maar de meeste inspiratie haal ik eigenlijk uit het materiaal.

Leg uit.
Inspiratie is als het ware een wisselwerking tussen mijn ideeën en de materialen die ik ter beschikking heb. Ik ga nooit ideeën uitwerken waarvoor ik het materiaal niet voor handen heb. Dat wil natuurlijk ook omgekeerd niet zeggen dat ik mij blindstaar op het materiaal. Je moet altijd achter de juiste verhouding tussen materiaal en idee op zoek gaan.

Met welke materialen werk je het liefst?
Ik werk het liefst met ruwe en gerecupereerde materialen. Het zijn meestal minderwaardige en afgedankte materialen die een geschiedenis hebben.

Schroot?
Eigenlijk wel. Ik vind dat er een enorme artistieke kracht huist in oude industriële materialen. Dit zijn meestal vormen die onmogelijk op een kunstmatige manier gemaakt kunnen worden. Ze hebben allemaal een eigen specifieke textuur die ze decennia- en zelfs eeuwenlang kunnen behouden. Waar ik mij bijvoorbeeld niet mee kan bezighouden is polyester of klei. Er zit voor mij geen ziel in die materialen. Geef mij maar gewoon “objets trouvés” in één of ander oude fabriek.

Wat doe je daar dan mee?
Ik assembleer ze in een totaal andere context. Zo ben ik bijvoorbeeld met een mooi stuk hout en wat oude materialen aan het proberen om een eikenstam te regenereren. Ik probeer eigenlijk zoals iedere artiest de materie te manipuleren en de wetten van de zwaartekracht te overstijgen.

Als ik me niet vergis moet je toch over een grote ruimte beschikken om je te kunnen bezighouden met zo’n monumentale werken?
Je vergist je niet. Ik had eerst een ateliertje in Kortrijk, maar moest daar plots weg. Ik heb hier in Vichte het geluk gehad een oude fabrieksruimte te kunnen kopen om mijn atelier in te vestigen. Na wat herstellings- en opknappingswerken kon ik mij geen beter atelier dromen.

Bewaar je daar dan al je werken?
Ja en nee. Van heel wat oude werken zijn de stukken er wel opgeborgen, maar het werk is er niet in zijn geheel te zien. Oude werken demonteer ik. Dan gebruik ik ze ofwel in nieuwe installaties of bewaar ik ze ergens. Af en toe probeer ik die eens op te stoffen en opnieuw inéén te zetten, maar dat lukt me niet altijd. Gelukkig bewaar ik van ieder werk wel mooie foto’s die ik zorgvuldig bijhoud.

Hoe kom je eigenlijk aan een idee voor een bepaald werk?
Meestal zijn mijn ideeën iets wat ik wil zeggen. Maar ze zijn ook afhankelijk van het aanbod van tentoonstellingen. Ik werk dan ook veelal naar een bepaald thema toe.

Heb je een bepaalde vaste werkwijze?
Toch wel. Ik heb het materiaal allang voor er van een idee sprake is. Wanneer je dan een bepaald aanbod krijgt groeien de ideeën vanzelf door het feit dat je met het materiaal bezig bent. Ik maak ook zelden of nooit een schets, omdat mijn ideeën toch altijd evolueren. Ik maak alleen maar een vage schets als ik een meubelstuk of zoiets maak voor een klant.

Gaat dat altijd zo gemakkelijk?
Neen hoor, zeker niet. Het realiseren van een idee is meestal een werk van lange adem. Het idee moet kunnen groeien totdat ik intuïtief stop zeg. Dat moet ik doen opdat het werk niet té overladen wordt en ik mijn idee te ver probeer te zoeken.

Werk je volgens een bepaalde thematiek?
Niet echt. Ik probeer een zeer ruime thematiek te bestrijken die zich van de ene uiterste tot het andere reikt. Daarnaast probeer ik die twee uitersten in het werk met elkaar te verzoenen. Zo zie je in nogal veel van mijn werken de combinatie van industrie met natuur.

Zijn er eigenschappen in je werk waaraan we je kunnen herkennen?
Wel, mijn visitekaartje is een soort van kasseisteen in kippengaas met landkaarten. Die kasseien zijn in mijn werken elementen die een bepaald verhaal visualiseren. Het zijn “individuen die gevangen zijn in de kooi van de maatschappij”. Deze kooi isoleert enerzijds, maar beschermt ook anderzijds. Het glas dat ik ertussen steek zorgt voor een reflectie en een uitdrukking van het kwetsbare. Via assemblage van die kasseien probeer ik dan zoveel mogelijk weer te geven. Het inkapselen zorgt voor de herkenbaarheid van mijn stijl. Het is mijn waardemerk, maar persoonlijk beschouw ik het meer als een soort archief. De kassei heeft een dubbele betekenis. Ze zijn onmogelijk achter te maken, want ze zijn altijd geijkt. Het enige probleem dat je ermee hebt is dat je er voortdurend op wordt vastgepind.

Hoe lang denkt u nog te kunnen verdergaan met uw passie? Het lijkt mij toch behoorlijk fysiek werk en, met permissie, je bent toch ook niet meer van de jongste.
Daar heb je volkomen gelijk in. Maar ik zit nog boordevol ideeën en ben nog lang niet aan mijn pensioen toe. Ik zet er geen leeftijd op, zolang mijn lichaam en geest het toelaten zal ik mij blijven bezighouden met wat ik nu doe. Het liefst nog tot in mijn graf.